[سیاست‌های امام علی عليه السلام در دوران حیات پیامبر ’]
پرسش: امام علی علیه السلام در دوران حیات پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله چه روشی در سیاست‌های خود داشتند؟
پاسخ: مطالعه‌ی تاریخ اسلام در دوران حضرت ختمی‌مرتبت صلّی الله علیه و آله نشان می‌دهد که امیر مؤمنان علیه السلام در آن دوران، مطیع مطلق پیامبر صلّی الله علیه و آله بوده‌اند؛ گویا در صحنه‌ی جامعه حاضر نیست در حالی‌که حضورش برای پیامبر صلّی الله عليه و آله و جامعه‌ی مسلمین از همه پر رنگ‌تر است. نسبت به دستورات پیامبر صلّی الله عليه و آله اعتراض نمی‌کند. در آن ایام امیر المؤمنان علیه السلام محو در پیامبر صلّی الله عليه و آله است و اعمال و رفتارش چنان شبیه و بلکه مثل پیامبر صلّی الله عليه و آله است كه گویا وجود خارجی ندارد؛ ولی در عین حال فعالیت‌های عمده‌ای که برای حفظ اساس اسلام مهم بوده و اموری را که برای تقویت اسلام لازم بوده است، ایشان انجام دادند و توانستند در مقابل دیگران مقاومت کنند.
مثلاً در فتح خیبر و در جنگ حنین و خندق، کسی که بیشترین درخشش را داشته است، امام علی علیه السلام بوده؛ در حالی‌که بسیاری از صحابه فقط به قصد قدرت‌نمایی، در جنگ حاضر می‌شوند؛ ولی امام علیه السلام جهت حفظ اسلام و اجرای دستورات نبوی می‌جنگیدند.
علاوه بر شرکتدر جنگ برای دفاع از اسلام و تدبیر خردمندانه‌ی ایشان در روزهای بحرانی و حساس صدر اسلام، عمل‌کردهای دیگری از امام مشاهده شده است که قابل اغماض نیست.
[لیلة المبیت]
اعتقادات راسخ حضرت علی علیه السلام نسبت به پیامبر صلّی الله عليه و آله باعث می‌شود که حاضرشود در عنفوان جوانی، جان خود را نثار پیامبر صلّی الله عليه و آله کند و در بستر ایشان بخوابد.
[مهاجرت برای تبلیغ اسلام]
همچنین حضرت، نقش تبلیغی مؤثری را در آن ایام ایفا می‌کند و حتی برای تبلیغ اسلام مهاجرت می‌نماید.
[عظمت حضرت علی × نزد پیامبر ’]
[به خاطر] این فعالیت‌ها و صداقت ایشان در انجام امور محوله و همچنین ایمان راسخ و بی نظیر ایشان است که از ناحیه‌ی پیامبر صلّی الله عليه و آله به عنوان خلیفه و جانشین پس از خود معرفی می‌شود و پیامبر صلّی الله عليه و آله عنوان برادر را نسبت به حضرت به کار می‌برند.
این، نشان از عظمت و فضلیت علی عليه السلام نزد رسول الله صلّی الله عليه و آله دارد.
[سیاست خداپسندانه پس از رحلت پیامبر ’]
پس از رحلت پیامبر صلّی الله عليه و آله با توجه به وقایعی که صورت می‌پذیرد، ایشان از حق مسلم خود در زمینه‌ی اداره‌ی جامعه‌ی اسلامی باز می‌مانند؛ اما ایشان هرگز این مسأله را بهانه‌ای برای اتمام وظایف خود نسبت به جامعه‌ای که پیامبر صلّی الله عليه و آله احیاکننده‌ی آن بودند قرار نمی‌دهند و با تدبیر سیاست خداپسندانه و مصلحت‌اندیشانه، باز هم نقش محوری و کلیدی واساسی‌ای را در جامعه ایفا می‌کنند؛ هر چند به ظاهر ممکن است دیگران، نقش اول را در حکومت و اداره‌ی جامعه ایفا کنند.
[حفظ جان خویشتن به خاطر جامعه‌ی اسلامی]
نکته‌ی دیگر این است که آن زمان یعنی پس از رحلت پیامبر صلّی الله عليه و آله دوران اولیه‌ی تأسیس دین است. هنوز بسیاری از تازه‌مسلمانان، مبانی و اصول اولیه‌ی دین را نمی‌دانند و هر اتفاقِ جانی برای امام علیه السلام که حیات ایشان را به خطر بیندازد، معضل بزرگی برای جامعه‌ی تازه‌مسلمان و حتی متقدمین به وجود می‌آورد؛ چرا که بسیاری از احکام صادره از سوی پیامبر صلّی الله عليه و آله نیاز به تحلیل، تفسیر، بررسی و اجرا داشت.
[امام علی × باید زنده می‌ماند]
اگر علی علیه السلام در ایام پس از حیات پیامبر صلّی الله عليه و آله در جامعه، حضور فیزیکی نداشتند، امروزه چیزی از احکام صادره از ناحیه‌ی پیامبر صلّی الله عليه و آله باقی نمی‌ماند؛ لذا ایشان به عنوان یک رکن حافظ دین و یک مهره‌ی کلیدی در تربیت مسلمانان باید زنده می‌ماندند.
بنابراین همان‌طور که در تاریخ نقل شده است، بیست و پنج سال سکوت می‌کنند تا اسلام عزیز که یادگار مسلم پیامبر صلّی الله عليه و آله بود، زنده بماند.
[فعالیت‌های حضرت علی × در زمان خلفا]
پرسش: در زمان خلفا چطور؟
پاسخ: فعالیت‌های ایشان در زمان خلفا در سه محور قابل بررسی است؛ محور مسائل تربیتی و فرهنگی که شامل تفسیر قرآن، تربیت یاران خاص خود و پرورش نیروهای ارزشمند برای اسلام و بیان احکام شرعی مطابق با رویدادهای نوظهور در اسلام است.
بالأخره باید یک عالم مسلط به احکام و اصول اسلامی در جامعه حضور می‌داشت تا پاسخ‌گوی این نیازهای جامعه باشد. این فعالیت‌های فرهنگی و علمی ایشان، جنبه‌ی داخلی دارد.
[عمومی‌سازی فرهنگ اسلامی توسط امام علی ×]
در حوزه‌ی مسائل فرهنگی و علمی خارجی نیز ایشان، پاسخ‌گویی توانمند به پرسش‌های دانشمندان ملل مختلف جهان بودند. در واقع اقدامات علمی ایشان، زمینه‌ی ارتقا و عمومی‌سازی فرهنگ اسلامی را در بین ملل غیر مسلمان فراهم ساخت.
محور بعدی فعالیت‌های امام عليه السلام در مسائل اقتصادی است. ایشان در زمان خلفا در جهت رفع نیازهای اقتصادی نیازمندان، به فعالیت‌های اقتصادی مهمی دست زدند که نمونه‌های آن در تاریخ بیان شده است و این اقدامات نشان از توجه ایشان به وضعیت معیشتی مسلمانان دارد.
محور سوم از فعالیت‌های امام علیه السلام فعالیت در مسائل سیاسی است.
امامعلی علیه السلام در زمان خلفا، مشاور امین و توانمندی برای هر یک از آن‌ها بودند. در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کلان سیاسی جهان اسلام شرکت داشتند و نظرات ایشان به لحاظ کارآمدی و تأثیرگذاری، بی نظیر بود.
[گسترش اسلام در سایه‌ی اقدامات حضرت علی ×]
خلاصه اینکه امیر مؤمنان علیه السلام در همان ایام نیز اقداماتی را انجام دادند که نسل‌های بعدی مسلمانان، از آن استفاده کردند. ایشان در بسیاری از اقدامات خود، زمینه‌ی گسترش اسلام را فراهم ساختند و علاوه بر این، محافظ و پاسدار خوبی برای اسلام بودند.
[اگر علی × نبود کسی اسلام واقعی را نمی‌شناخت]
اگر غیر از این بود، دیگر کسی اسلام واقعی را نمی‌شناخت؛ چون چیزی به نام اسلام باقی نمی‌ماند و فقط پوسته‌ای بدون مغز باقی می‌ماند.
امیر مؤمنان عليه السلام خلافت و حکومت را فدای اسلام کردند و از منظر ایشان حکومت، فرع بر اصل و اساس اسلام است.
دقیقاً همین‌طور است. در مَنِش، روش و سیره‌ی سیاسی علی عليه السلام حکومت، وسیله‌ای است برای احیای اسلام. حکومت، ابزاری است برای فهم دین و اجرای احکام شرعی و اگر غیر از این باشد، باید تأمل کرد.
[علت پذیرش حکومت پس از خلفا]
پرسش: چه شد که امام علی عليه السلام بعد از حکومت خلفا، حکومت را پذیرفتند؟
پاسخ: بعد از به قتل رسیدن عثمان، مردم به طرف خانه‌ی امیر مؤمنان علیه السلام حرکت کردند و مصرانه خواستار پذیرش خلافت از ناحیه‌ی امام علی علیه السلام شدند. امام علی علیه السلام در ابتدا با پذیرش حکومت مخالف بودند. این موضع ایشان دقیقاً شبیه همان موضعی است که بعد از رحلت پیامبر صلّی الله علیه و آله داشتن؛ یعنی یک موضوع منفی که آثار مثبتی به جا خواهد گذاشت.
اما بعد از اصرار فراوان مردم، امام عليه السلام خلافت را می‌پذیرند. در این‌جا نيز چون حفظ اسلام از تحریف و جلوگیری از گمراهی مردم مسلمان مطرح است، با مسأله‌ی حکومت موافقت می‌شود.
یعنی در واقع احساس وظیفه نسبت به حفظ اسلام و مسلمین، باعث پذیرش حکومت از ناحیه‌ی علی علیه السلام می‌شود.
منبع: پاىگاه خبرى ـ تحلىلى قدس آنلاىن 7/5/1392، مصاحبه‌کننده: طیبه مروت.
دیدگاه خود را بنویسید