سفر علامه به مشهد و زىارت امام رضا علىه السلام را بهانهاى براى ملاقات با مورخ خوشمـشرب لبنانى قرار دادىم تا با علامهاى که بىش از دوىست کتاب را به رشتهى تحرىر در آورده است، همکلام شوىم. اىشان با لهجهى شىرىن عربى ـ فارسى و با روى باز مصاحبهى ما را مى پذىرد. اىن مصاحبه پر است از نکاتى خواندنى از سىرهى على علىه السلام. توصىه مىکنم حتماً آن را بخوانىد.
[تألیف سیرهی امام علی ×]
پرسش: چه انگىزهاى براى تألىف «الصحىح من سىرة الإمام علي علىه السلام» داشتىد؟
پاسخ: در اثناى جنگهاى سى و سه روزه، بخش جنگهاى پىامبر صلّى الله علىه و آله را نوشتم که آخرىن بخش کتاب «الصحىح من سىرة النبی الأعظم صلّى الله علىه و آله» بود و بعد از پاىان جنگ، دوستان از من خواستند تا سىرهى امام على علىه السلام را بنوىسم؛ ىعنى شش سال پىش. البته در کنار تألىف الصحىح من سىرة الإمام علي علىه السلام، تحقىقات دىگرى هم بود مثل مجموعهى چهار جلدى «مىزان الحق»، «مختصر و مفىد» و...
پرسش: سىرهى امام على علىه السلام در چند جلد جمع شد؟
پاسخ: پنجاه و سه جلد.
پرسش: پس باىد مجموعه کاملى باشد؟
[الف امیر ×]
پاسخ: من معتقدم هنوز الف امىر را هم ننوشتهام. اىن کتاب ابتدا به ساکن سىرهى على علىه السلام است.
دردمندانه مىگوىم كه تا کنون کسى براى زندگى امام على علىه السلام به صورت کامل و جامع کتابى ننوشته است و کسى متصدى جمعآورى گزارشهاى زندگى حضرت نشده است. البته «آقاى رى شهرى» کتابى براى امىرالمومنىن علىه السلام نوشتهاند که کتاب خوبى است؛ اما هنوز هم جاى کار بىشترى وجود داشت.
اىن خلأ باىد جبران شود و دوستان علما و فضلاى حوزه و دانشگاه به بىان زندگىنامه، حرکتها و مواضع مولاى متقىان علىه السلام در شراىط مختلف بپردازند.
[ضرورت تألیف کتابی کامل در مورد حضرت علی ×]
کتابى را هم که من نوشتم کامل نىست. چون حـضرت على علىه السلام در همهى زمىنهها حضور داشتند و اىدههاىى را بىان کردند؛ ىعنى در همه زواىاى حکومت پىامبر صلّى الله علىه و آله و قبل و بعد از بعثت در سرنوشت اسلام تأثىرگذار بودند. بنابراىن نوشتن ابعاد مختلف زندگى حضرت على علىه السلام کار زىادى مى‌برد که باىد نوىسندگان مسلمان قلم را بردارند و براى شخصىت و زندگى و فعالىتهاى آن حـضرت بنوىسند.
[علت ضرورت تألیف کتابی کامل]
ممکن است بپرسىد: چرا اىن همه تاکىد دارم که باىد براى زندگى مولا على علىه السلام کاملتر نوشت؟
جواب اىن است که اگر مىخواهىم الگو و اسوهاى براى زندگى شخصى، سىاسى، اجتماعى و فرهنگى داشته باشىم، على علىه السلام ىکى از بهترىن نسخههاىى است که در سىره و رفتار بر مبناى سىرهى رسول خدا صلّى الله علىه و آله و دستوراتپروردگار تربىت شده و رفتار کرده است.
اگر سىاستمداران مسلمان به دنبال نسخهاى براى حکومت هستند، موضعگىرى‌هاى سىاسى آن حـضرت را مطالعه کنند. لذا من خلأ ناشناخته ماندن امىرالمومنىن علىه السلام را در جامعهى اسلامى مىبىنم و همت جمعى نوىسندگان براى رفع اىن نقصان لازم است. محقّقان باىد گزارشهاى زندگى حضرت را جمعآورى کنند و سپس دربارهى صحت و سقم آن تبادل نظر کنند و بعد تنظىم و منتشـر شود تا مبادا برخى از مطالبى که در متون به حضرت على علىه السلام نسبت داده مىشود و کلام امام نىست، انتشار ىابد؛ چون سخن و دستور على علىه السلام احکام سىاستها و اخلاق اسلامى است.
[نمیشود سرفصل تعیین کرد]
پرسش: چه موضوعاتى رابراى سرفصلهاى «الصحىح من سىرة الأمام علي علىه السلام» انتخاب کردىد؟
پاسخ: من سرفصل انتخاب نکردم؛ بلکه طبق تسلسل زمانى، شروع به نوشتن سىرهى مولاعلى علىه السلام کردم و حوداث مشترکى را که در زندگى حضرت رخ داده بود، مورد تحلىل و بررسى قرار دادم.
نمىشود سرفصل را تعىىن کرد و نوشت. مثلاً سىاست ىا اخلاق امىر المؤمنىن علىه السلام و...؛ بلکه باىد از ابتداى زندگى نوشت تا اتفاقات تارىخى در بستر زمان خودش مورد بررسى قرار بگىرد؛ زىرا خود اتفاقات تعىىن مىکندکه چگونه و در چه موضعى باىد وارد بحث بشوىم.
[الصحیح، تاریخنگاری نیست]
پرسش: گوىا الصحىح من سىرة الإمام علي علىه السلام تارىخنگارى صرف نىست؟
پاسخ: همىنطور است. الصحىح، تحلىل و تفسىر موضعگىرىها و برخوردهاى على علىه السلام با اتفاقات و روىدادهاى پىرامون اىشان است و اىنکه موضعگىرى‌هاى حضرت على علىه السلام چه اثراتى براى جامعه داشته و دارد. با وجود اىن نگاه است که مىگوىم نمىشود زندگى سرشار از درس امىر المؤمنىن علىه السلام را در ىک مجموعه کتاب پنجاه و سه جلدى به صورت کامل آورد.
[لزوم مراعات حال مخاطب در نگارشها]
پرسش: چرا نشد سىره را کامل بنوىسىد؟
پاسخ: چون باىد مراعات مخاطبم را هم مىکردم؛ لذا مجبورشدم به ىک مقدارى اکتفا کنم و قانع شوم. حتى همان مطالبى که جمع شده است باز هم احتىاج به تجدىد نظر دارد و کامل نىست. همچنىن احتىاج به مقاىسه با متون دىگرهم هست.
[منابع مورد استفاده در تألیف الصحیح]
پرسش: از چه منابعى براى تألىف استفاده کردىد؟ آىا منابع اهل سنت را هم مورد توجه قرار دادىد؟
پاسخ: براى من فرقى نمىکند کتابى که به عنوان منبع قرار است مورد استفاده قرار گىرد، شىعى باشد ىا سنى. من بىن متون اهل سنت و متون اهل شىعه فرق نمىگذارم؛ بلکه با هر دو ىکسان برخورد مىکنم. هر متنى که به دستم برسد، چه کتابى از آمرىکا باشد و چه الکافى بررسى مىکنم، بحث مىکنم و سعى مىکنم با مطالعه، به صحت و سقم مطلب پى ببرم.
[کتابی لایق ائمه ^ تألیف نشده است]
پرسش: از کتب مستشرقىن چطور؟
پاسخ: چونکار اولىه است فرصتى به وجود نىامد تا مجموعهى نظرات مستشرقىن را مورد ملاحظه قرار دهم که إن شاء الله اگر در آىنده فرصتى پىش آمد، اىن کار را انجام خواهم داد.
ىکى از مشکلاتى که ما با آن مواجه هستىم اىن است که متأسفانه کتابى که لاىق ائمه علىهم السلام باشد و مىراثى باشد که از اهل بىت علىهم السلام براى ما به ىادگار مانده باشد، تألىف نشده است.
[ضرورت نگاه به تمام شؤون زندگی ائمه ^]
پرسش: مهمترىن نکتهاى که فکر مى‌کنىد در الصحىح در مورد سىرهى امىر المؤمنىن علىه السلام مطرح شده است، چىست؟
پاسخ: به عقىدهى من در درجهى اول، خود مطرح کردن سىرهى امىر المؤمنىن علىه السلام مهم است. ىعنى آنچه که مهم است اىن است که سىرهى امىر المؤمنىن علىه السلام براى بررسى و کنجکاوى مطرح شود و همچنىن براى اىنکه مردم بفهمند چه ذخاىرى دارند که از آن غافل شده‌اند. من با همىنانگىزه و هدفلإ سىرهى امام على علىه السلام را نوشتم.
مثلاً برخى در کتابهاىشان روى سىرهى سىاسى امام على علىه السلام تأکىد مىکنند و گوىا مقصودشان معرفى امام به عنوان ىک چهره‌ى سىاسى است. اىن نوع نگاه به ائمه علىهم السلام اشتباه است. من به معصومىن علىهم السلام اىنطور نگاه نمىکنم.
به نظر من همهى شؤون زندگى دنىا و آخرت اهل بىت را باىد مورد توجه قرار داد؛ چون شما مى‌بىنىد وقتى که در هر بحثى وارد مىشوىد، ائمه علهىم السلام بهترىن مطالب مطرح کردهاند.
[نگاه تکبعدی به ائمه ^ خیانت به اسلام است]
مطرح کردن على علىه السلام به عنوان ىک سىاستمدارِ صرف خوب نىست؛ چون دىگران هم مىتوانند ىک سىاستمدار باشند. آن وقت دىگر چه فرقى بىنىک سىاستمدار با ىک امام خواهد بود؟!
منحصر کردن امام على علىه السلام به ىک بُعد از زندگى مثل سىاست، اخلاق، احکام و ... خلاف قاعدهى امامت است؛ چون امام، شخصى الهى است با شخصىتى همهجانبه. به عقىدهى من، نگاه تکبعدى به ائمه علىهم السلام خىانت به اسلام است.
پرسش: مقصود شما، جامعنگرى در نگارش سىرهى ائمه علىهم السلام است؟
پاسخ: بله، من در سىرهنگارى پىامبر صلّى الله علىه و آله حتى به حقوق حىوانات و ملاکهاى شهرنمونه نیز پرداخته‌ام که همگى برمبناى آىات قرآن و سىرهى معصومىن علىهم السلام است.
بازهم تأکىد مىکنم؛ به عقىدهى من در سىرهنگارى باىد همهى جوانب زندگى معصومىن علىهم السلام لحاظ شود.
[در تألیف از کسی کمک نمیگیرم]
پرسش: در تألىف سىرهى امام على علىه السلام چه کسانى با شما همراه بودند؟
پاسخ: مندر تألىف و نوشتن کتاب از کسى کمک نمىگىرم. کتاب‌ها و متونى که در دست دارم را مىبىنم و عناصر آن مثل آىات قرآن و نام شخصىتها را استخراج مىکنم و هر کدام از اىنها را شخصاً دنبال مىکنم.
ممکن است در مىانهى تحقىق به شبههاى برسم که همانجا پاسخش را مىنوىسم. دستنوىسها را به ىک تاىپىست مىدهم و بعد از تاىپ وىراىش مىکنم. معمولاً هر فصل کتاب را اىنگونه تنظىم مىکنم تا فصل بعدى. کتاب که کامل شد آن را به چاپخانه مىفرستم.
البته نوشتن من خىلى عجىب و غرىب است و بر روى هر کاغذى که دم دستم باشد مىنوىسم!
«البته همهاش از فضل خداوند است».
[میزان تألیف روزانه]
پرسش: براى الصحىح من سىرة الإمام على علىه السلام به طور متوسط روزانه چند صفحه تألىف داشتىد؟
پاسخ: مىزان تألىف روزانه از ده تا سى صفحه متغىر است؛ اىن در صورتى است که مسافر نباشم.
[مظلومیت حضرت امیر×از ناحیهی شیعیان]
پرسش: فضاى داخلى اىران درآستانهى انتخابات رىاست جمهورى، نىازمند اخلاق سىاسى است. توصىهى امىر المؤمنىن علىه السلام براى امروز ما چىست؟
پاسخ: نامزدها بروند کتاب من را بخوانند. در سىرهى امىر المؤمنىن علىه السلام هىچ کلمهاى و هىچ بُعدى از زندگى جا نىفتاده است. در سخنان امىر المؤمنىن علىه السلام از سىاستهاى جنگى و اخلاق سىاسى گرفته تا مسائل و احکام عبادى وجود دارد. من تنها در اندازهى وسعم نوشتم؛ اما کافى نىست.
هر نامه‌اى که امىر المؤمنىن علىه السلام به فرماندارانش نوشته است حاوى نکات ارزشمندى در همىن زمىنه است.
به نظرم بىشترىن مظلومىتهاى حضرت امىر علىه السلام از ناحىهى شىعىان خودش است. ما به عنوان شىعهى حـضرت امىر علىه السلام ازحرفهاى امام دور هستىم. علت محرومىت ما درجهان امروز، نگاه سطحى به مىراث معنوى نبوى و علوى است. لذا من توصىه مىکنم که اىن مظلومىت امىر المؤمنىن علىه السلام را با حفظ مىراث عظىم على علىه السلام رفع کنىم. پاىبند به توصىه‌هاى مولاىمان باشىم.
[غرق در نعمت]
پرسش: اجازه بدهىد ىک سؤال ماورائی هم داشته باشم. آىا در اىامى که سىرهى امىر المؤمنىن علىه السلام را مىنوشتىد کرامت ىا توجه وىژهاى از خود حضرت دىدىد؟
پاسخ: ما هر چه دارىم از خدا و رسول و اهل بىت علىهم السلام است. ما همىشه غرق در نعمت و کرامات خدا و پىغمبر و اهل بىت علىهم السلام هستىم. اىن نص صرىح قرآن است. بنابراىن دنبال کار خارق العاده بودن، کفران نعمت است.
منبع: پاىگاه خبرى ـ تحلىلى قدس آنلاىن 2/3/1392، مصاحبه‌کننده: طیبه مروت.
دیدگاه خود را بنویسید